سیاست‌های نفتی و آینده نفت

چکیده: منافع استراتژیک بلندمدت سیاسی واقتصادی موجود در پشت معاملات نفتی سبب شده است که روند بازارهای جهانی نفت براساس تفکری، منطقی و عقلانی نباشد. به اعتقاد وحید پورعلی تحلیلگر ارشد اقتصادی در پشت هر معامله‌ای منافع گروه‌های خاص مورد توجه قرار گرفته است

منافع استراتژیک بلندمدت سیاسی واقتصادی موجود در پشت معاملات نفتی سبب شده است که روند بازارهای جهانی نفت براساس تفکری، منطقی و عقلانی نباشد. به اعتقاد وحید پورعلی تحلیلگر ارشد اقتصادی در پشت هر معامله‌ای منافع گروه‌های خاص مورد توجه قرار گرفته است. لذا باید توجه داشت که حرکت فعلی کشورهای تولیدکننده نفت باید به‌گونه‌ای باشد که در انتها موجب ضرر و زیانشان نگردد و منافع درازمدت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را تامین کند. به گزارش ستاد خبری همایش 94 به نقل از موسسه مطالعات و پژوهش‌های اقتصاد ایرانیان، در شش ماهه دوم سال 2014 به علت عرضه بیشتر و محدودیت تقاضای نفت شاهد سقوط قیمت نفت بودیم. روند کاهشی قیمت نفت به وضوح خود را در 20 ژوئن 2014 نشان داد. از عوامل اصلی موثر بر کاهش قیمت نفت، می‌توان به مواردی ازجمله کاهش تقاضای نفت در جهان به علت رکود اقتصادی، عدم تمایل تولیدکنندگان موثر در بازار (عربستان، روسیه و...) نسبت به کاهش سطح تولید، افزایش ارزش دلار(به علت قیمت‌گذاری نفت بر حسب دلار) نسبت به سایر ارزها و حرکت رو به رشد اقتصاد این کشور و کندی محسوس در روند افزایشی تجارت جهانی اشاره کرد.

البته نباید از نقش گسترش استفاده از انرژی‌های پاک به‌خصوص سیستم‌های سولار، کاهش مصرف سوخت به علت پیشرفت‌های تکنولوژیک و کاهش دامنه نوسانات منطقه خاورمیانه غافل شد. رکود جهانی درحال حاضر دامن‌گیر حوزه یورو، ژاپن است. در بعضی نقاط مانند روسیه این رکود با اعمال تحریم‌های اخیر به مرحله بحران رسیده است. تولیدکنندگان عمده نفت درحال حاضر تمایلی نسبت به کاهش تولید ندارند. گذشته از وابستگی‌های سیاسی و اقتصادی که مانع کاهش تولید می­گردد، این کشورها با کاهش تولید، خود سبب افتادن مشتریان به چنگ سایر رقبا در این بازار می­گردند لذا از منظر استراتژیک ترجیح می‌دهند تا این کاهش قیمت شدید را تحمل کنند و تن به کاهش تولید ندهند. کشورهای اشاره شده این شدت سقوط نفت را کوتاه‌مدت دیده و انتظار افزایش قیمت طلای سیاه را دارند. رشد اقتصاد آمریکا که به تنهایی 23 درصد از تولید ناخالص دنیا را در اختیار دارد، بسیار چشمگیر بوده. هدف‌های این غول اقتصادی ازجمله بیکاری 5 درصد، تورم 2 درصد و رشد اقتصادی 2.7 درصد به‌طور شگفت‌انگیزی تحقق پیدا کرده است. تحقق این اهداف سبب گشته است تا دلار آمریکا در مقایسه با سایر ارزهای تاثیرگذار قدرت‌نمایی کند ولی این قدرت گرفتن، سبب گران شدن کالا و خدمات بر پایه دلار می‌گردد. به همین دلیل شاهد خواهیم بود که صادرات کالا و خدمات آمریکا با کاهش روبه‌رو گردد لذا تقویت دلار در بلندمدت نمی‌تواند در دستورکار قرار گیرد. سه منبع از پنج منبع اصلی نفت جهان در منطقه خاورمیانه قرار گرفته است. این سه منبع در کشورهای ایران، عراق و عربستان‌سعودی قرار دارند که هر کدام به نحوی دستخوش مشکلاتی بوده‌اند. پیشرفت مذاکرات ایران با 1+5، کنترل ناامنی‌ها در عراق و ثبات نسبی در عربستان‌سعودی سبب شده است تا تولید نفت این منطقه استراتژیک دارای ثبات باشد.

جهان اسیر نفت یا نفت اسیر جهان؟

نفت 140 دلاری تاثیر بسیار قدرتمندی در امکان توجیه اقتصادی طرح‌های نوآورانه برای استفاده از انرژی‌های تجدیدشونده داشت. درصورتی که این قیمت برای بازار محقق نمی­شد، دولت‌ها حتی با پرداخت یارانه هنگفت در این بخش‌ها هم نمی‌توانستند به چنین اهدافی دست یابند. درصورتی که نفت طی 5 سال آینده در قیمت حدود هر بشکه 90 دلار باقی می­ماند اتحادیه اروپا با فرض ثبات نسبی همانند تقاضای سال 2012 (18.47 میلیون بشکه در روز) باید طی 5 سال رقمی در حدود3033 میلیارد دلار به صادرکننده‌های نفت پرداخت می‌کرد.